بررسی و تحلیل نظریه های نمایندگی سیاسی

چکیده امروزه مفهوم نمایندگی به عنوان یکی از مبانی بنیادین حقوق عمومی به طور روزافزونی در تئوری دموکراسی معاصر مطرح و مورد توجه قرار گرفته است. به طورکلی نظام نمایندگی به عنوان روش و ابزاری اجتناب ناپذیر برای تحقق مشارکت مردم در امر حکومت و برقراری دموکراسی حقیقی مورد پذیرش واقع شده است. به دنبال این امر مباحث گسترده ای در خصوص ماهیت نظام نمایندگی و دیگر مباحث مرتبط با آن از جمله موضوع نمایندگی، ماهیت رابطه نماینده و رأی دهندگان، معیار تحقق نمایندگی حقیقی، ماهیت وظایف و تعهدات نمایندگان و ... مطرح گردید. همین امر سبب شد تا اندیشمندان و صاحب نظران متعددی در جهت تبیین و تشریح موضوع نمایندگی به اظهار عقیده بپردازند. اهمیت و پیچیدگی بسیار زیاد موضوع مورد نظر و ابهاماتی که در خصوص جوانب مختلف آن وجود دارد، موجب نظریه پردازی های متعدد و گاه متعارض از سوی صاحبان اندیشه و انجام مطالعات گسترده در این باره شده که به طور کلی عمده ترین دیدگاهها و نظریات موجود را می توان به چهار دیدگاه اصلی نمایندگی فرمالیستی، نمایندگی توصیفی، نمایندگی نمادین و نمایندگی حقیقی تقسیم بندی کرد. در این چهار دیدگاه از زوایای مختلف به بررسی مفهوم نمایندگی و مباحث مرتبط با آن پرداخته شده است. اگرچه هیچ یک از این دیدگاهها را نمی توان به عنوان دیدگاه و نظریه جامعی در نظر گرفت، منتها اهمیت هریک به نحوی است که تنها با کنار هم قرار دادن و در نظر گرفتن هریک از آنها به عنوان تکه های سازنده معمای نمایندگی، می توان به شناخت و برداشتی صحیح و دقیق در خصوص ماهیت آن دست یافت. این امر به وضوح در خصوص مفهوم نمایندگی در نظام جمهوری اسلامی ایران نیز به چشم می خورد؛ به گونه ای که برداشت رایج از مفهوم نمایندگی در حقوق اساسی ایران ترکیبی از نظریات مورد بحث می باشد و هرگز در قالب یک نظریه واحد توجیه و تبیین نمی شود.